Τη Δευτέρα, 30 Σεπτεμβρίου, συμπληρώνεται ένα έτος από το δημοψήφισμα στο οποίο οι πολίτες της Δημοκρατίας της Μακεδονίας έπρεπε να δηλώσουν εάν είναι υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, αποδεχόμενοι τη Συμφωνία των Πρεσπών. Στο ερώτημα του δημοψηφίσματος, δόθηκε έμφαση στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ ως οφέλη από την αποδοχή της Συμφωνίας των Πρεσπών, χωρίς να γίνει αναφορά στην αλλαγή του ονόματος της χώρας αλλά και των πολλών άλλων παραχωρήσεων. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν ότι “δεν ελήφθη απόφαση”, δηλαδή ότι δεν είχε επιτευχθεί η προβλεπόμενη από το νόμο προσέλευση προκειμένου να θεωρηθεί επιτυχές. Με άλλα λόγια, το δημοψήφισμα απέτυχε. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, η διαδικασία εφαρμογής της Συμφωνίας των Πρεσπών συνεχίστηκε στο Κοινοβούλιο, με πολλές δραματικές συνεδριάσεις και κοινοβουλευτικές μετατοπίσεις που έθεσαν σε σοβαρή δοκιμασία τις αρχές της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ένα χρόνο αργότερα, στο επίσημο όνομα της χώρας έχει τοποθετηθεί ο γεωγραφικός προσδιορισμός «Βόρεια» μπροστά από το Μακεδονία, και επιπλέον απομένουν μερικές ακόμη επικυρώσεις του Πρωτοκόλλου του ΝΑΤΟ μέχρι την πλήρη ένταξη. Στη διαδικασία της ένταξής μας στην ΕΕ φαίνεται ότι εξακολουθούμε να είμαστε κολλημένοι στο ίδιο σημείο, παρά τις πολλές εκδηλώσεις ευφορίας. Το πράσινο φως της Μπούντεσταγκ δεν σημαίνει ότι άλλα μέλη της ΕΕ (κυρίως η Γαλλία) θα συμφωνήσουν στον καθορισμό της περίφημης ημερομηνίας. Ένα χρόνο μετά, για τους πολιτικούς παράγοντες στη χώρα, το ερώτημα είναι πόσο έχει αλλάξει η Μακεδονία από το δημοψήφισμα και εάν οι αλλαγές μας έφεραν πιο κοντά στους στόχους που περιγράφονται στο ερώτημα του δημοψηφίσματος, για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, καθώς και για μια καλύτερη ζωή, υψηλότερα στάνταρντς στην οικονομία, την υγεία, την εκπαίδευση κ.λπ. Διότι τέθηκαν όλα αυτά τα ζητήματα πριν από το δημοψήφισμα για να υπάρξει μεγαλύτερη κινητοποίηση και ανταπόκριση του πληθυσμού. Το κυβερνών κόμμα SDSM παραμένει πεπεισμένο για τα θετικά οφέλη από την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και τη συνταγματική τάξη της χώρας. Ο Μουχάμεντ Ζεκίρι, αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος SDSM και βουλευτής λέει : «Ένα χρόνο αργότερα, είμαστε ήδη πιο κοντά στον στόχο που θέσαμε στο ίδιο το δημοψήφισμα -την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Αυτό αποδεικνύει ότι όλες οι προσπάθειες και οι κόποι μας άξιζαν την προσπάθεια να πετύχει η διαδικασία εφαρμογής της συμφωνίας των Πρεσπών. Μερικές εβδομάδες μας χωρίζουν από την λήψη ημερομηνίας για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ένταξης με την ΕΕ. Μερικοί μήνες μας χωρίζουν από την πλήρη ένταξη μας στο ΝΑΤΟ. Αλλά όλα αυτά τα οφέλη δεν είναι κάτι που μας χαρίστηκε, αλλά κάτι που αξίζαμε. Από μια φυλακισμένη χώρα όπως ήμασταν πριν από μερικά χρόνια, έχουμε γίνει ένα μοντέλο χώρας και ένα παράδειγμα για ολόκληρη την περιοχή». Σε αντίθεση με την αισιοδοξία και τις θετικές προοπτικές που διαβλέπει το κυβερνών κόμμα, στο αντιπολιτευτικό ΒΜΡO-DPMNE επικρατούν αντίθετες απόψεις. Δεδομένων των αντικρουόμενων απόψεων των δύο πλευρών, η κατάσταση φαίνεται να είναι ίδια με εκείνη που ήταν ένα χρόνο νωρίτερα. Το ΒΜΡO-DPMNE τονίζει σχετικά με την κατάσταση στη Μακεδονία, ένα χρόνο μετά το δημοψήφισμα: «Έχει περάσει ένας χρόνος από τότε που όλος ο κόσμος έγινε μάρτυρας της πιο αντιδημοκρατικής πράξης των οκτώ Ζόραν Ζάεφ, η οποία ήταν ο μη σεβασμός του δημοψηφίσματος. Οι λόγοι για την αποτυχία του δημοψηφίσματος ήταν σαφείς: έγινε αντιληπτό ότι πίσω από την ένταξη της Μακεδονίας στους ευρωατλαντικούς θεσμούς κρυβόταν μια συνταγματική τροπολογία για να νομιμοποιήσει μία Συμφωνία συνθηκολόγησης όπως αυτή των Πρεσπών. Ένα χρόνο αργότερα, βλέπουμε ότι η διεθνής κοινότητα γράφει και ζητάει απαντήσεις για τις πιέσεις κατά των βουλευτών, τις καταχρήσεις ενός ολόκληρου συστήματος εκβιασμού και δωροδοκίας των βουλευτών ακριβώς για να επιτευχθεί η πλειοψηφία. Όλος ο κόσμος γνωρίζει τους χειρισμούς που έχουν γίνει. Ακόμη περισσότερο ο κόσμος γνωρίζει ότι αυτή η εγκληματική συμπεριφορά με εκβιασμούς και πολιτικές διώξεις φέτος έχει επιβεβαιωθεί μέσω των υποθέσεων που έχουν γίνει γνωστές στην εγχώρια και τη διεθνή κοινή γνώμη. Είναι βέβαιο ότι η Μακεδονία δεν είναι πιο κοντά σε μια πραγματική ένταξη μέσω της βελτίωσης των συνθηκών. Και το πιο τρομακτικό είναι ότι ο Ζάεφ και οι οκτώ ψεύδονται επί ένα ολόκληρο έτος ότι η Μακεδονία έχει λάβει ημερομηνία διαπραγματεύσεων. Είναι απλό, τα ψέματα δεν σημαίνουν ένταξη, οι πολίτες αισθάνονται εξαπατημένοι! Οι Πρέσπες είναι μια επιζήμια άνιση συμφωνία, με την οποία η Μακεδονία παραιτείται από την ταυτότητά της». Ο δημοσιογράφος Ζόραν Ιβάνωφ λέει: «Η Συμφωνία, με όλα τα ελαττώματά της, αν δούμε τα πράγματα αντικειμενικά και όχι πολιτικάντικα, είναι ένας ανεπιθύμητος αλλά απαραίτητος και ο καλύτερος δυνατός συμβιβασμός που ανοίγει προοπτικές. Θα καθόριζα τα αναμφισβήτητα ιστορικά κέρδη από αυτή σε μερικά πολύ προφανή σημεία. Η Συμφωνία πρώτον επιλύει μια μακρόχρονη ακατανόητη αλλά δύσκολη διαμάχη με τον νότιο γείτονά μας,. δεύτερον απελευθερώνει τις διαδικασίες ένταξης, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας δεσμεύσεις στα προγράμματα όλων των πολιτικών μας κομμάτων και τρίτον συγκεκριμενοποιεί με τον πιο επιθυμητό τρόπο διεθνώς τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας – το όνομα του κράτους της Μακεδονίας και τη γλώσσα των Μακεδόνων – τη μακεδονική. Για να συνοψίσουμε το πιο λογικό και πιο εντυπωσιακό: η χώρα μας η Μακεδονία είναι το βόρειο κομμάτι της ιστορικής περιοχής της Μακεδονίας, η δημοκρατία μας, Βόρεια πια, βρίσκεται στο βορρά της περιοχής αυτής. Η χώρα μας η Μακεδονία είναι η μόνη που έχει καταχωρηθεί στο μητρώο των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο στο όνομά της περιέχει το brand Μακεδονία, η μόνη. Εμείς οι Μακεδόνες είμαστε οι μόνοι άνθρωποι στον κόσμο που μιλούν τη μακεδονική γλώσσα, που επίσης έχει καταχωρηθεί στα κιτάπια του ΟΗΕ. Αυτά είναι τα οδυνηρά γεγονότα για την ελληνική πολιτική και την ισχυρή νομιμοποίηση της ταυτότητάς μας. Υπ’ αυτό το πρίσμα της ταυτότητας, ένα ζήτημα που έχει διχάσει τους Μακεδόνες πολίτες, εκεί βρίσκεται και το δικό μας μερίδιο νίκης στις Πρέσπες. Τώρα όσον αφορά τις προοπτικές μας, εξαρτάται από εμάς», πιστεύει αναλογιζόμενος τις πτυχές του δημοψηφίσματος για τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο πολιτικός αναλυτής Αλέξανδρος Πάντωφ λέει: «Εάν οι στόχοι του δημοψηφίσματος και της Συμφωνίας των Πρεσπών ήταν ταχύτερη ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, τότε ένα χρόνο αργότερα δεν είμαστε μέλος ούτε της ΕΕ ούτε του ΝΑΤΟ. Πράγματι, είναι πολύ πιθανό να πετύχουμε σύντομα την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά λαμβάνουμε επίσης σοβαρά μηνύματα ότι προϋπόθεση για την ΕΕ έχει καταστεί όχι μόνο το όνομα αλλά και το δικαστικό σύστημα, το οποίο αποδεικνύεται χρεοκοπημένο. Πριν από ένα χρόνο, έκανα έκκληση για μποϊκοτάζ στο δημοψήφισμα, διότι με τη Συμφωνία των Πρεσπών δεν αλλάξαμε μόνο το όνομα του κράτους, αλλά με αυτό αποκηρύξαμε μεγάλο μέρος του παρελθόντος μας ως λαός και ως έθνος. Με τη συμφωνία αυτή εγκαταλείψαμε τους Μακεδόνες που ζουν στο εξωτερικό και δεν μπορούμε να πούμε ότι η διαφυλάσσεται η ταυτότητά μας. Είτε τυχαία είτε εσκεμμένα, σε διεθνές επίπεδο μας αποκαλούν ολοένα και συχνότερα “Βορειομακεδόνες” (μολονότι δεν προβλέπεται στη Συμφωνία του Νίβιτσι) από ό,τι Μακεδόνες. Η Μακεδονία ένα χρόνο μετά το δημοψήφισμα, δεν είναι η ίδια με αυτή προ του δημοψηφίσματος. Και το πιο σημαντικό, θα είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί στο μέλλον και να επανέλθει η κατάσταση στο φυσιολογικό».
