Η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 1939 από επίλεκτα μέλη της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης, τα οποία ανήκαν στον πνευματικό και εμπορικό κόσμο της χώρας και, έκτοτε, η λειτουργία της είναι αδιάκοπη. Από την ίδρυσή της, στρατηγικός στόχος της ήταν ανέκαθεν -και παραμένει εσαεί- η υπεράσπιση και ανάδειξη της ελληνικότητας της Μακεδονίας. Τον στόχο αυτό υπηρετεί σταθερά με το επιστημονικό της κύρος, με εκδόσεις, ερευνητικά Προγράμματα, Συνέδρια, Ημερίδες και πνευματικές εκδηλώσεις προσφέροντας ως επιστημονικό Ίδρυμα, με τα ικανά στελέχη της και την στήριξη των εταίρων της, πολλές φορές αφανώς, πολύτιμη βοήθεια στην Ελληνική Πολιτεία για την αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων. Το σημαντικό εθνικό και πνευματικό της έργο αναγνώρισε και τίμησε ποικιλοτρόπως κατά καιρούς η επίσημη Ελληνική Πολιτεία. Μέλη της είναι επιφανείς κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, ακαδημαϊκοί, καθηγητές πανεπιστημίου, επιστήμονες, επιχειρηματίες, ανώτατοι στρατιωτικοί και κρατικοί λειτουργοί.
Την Εταιρεία διοικεί εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο και την οικονομική διαχείρισή της ελέγχει Εξελεγκτική Επιτροπή. Τα όργανα αυτά εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία κάθε τρία χρόνια από τη Γενική Συνέλευση των μελών της.
Στους σκοπούς της Εταιρείας περιλαμβάνεται η ανύψωση του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου του λαού της Μακεδονίας. Αυτή εκδίδει βαρυσήμαντα επιστημονικά συγγράμματα, περιοδικά και πραγματείες, το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με τους καταστατικούς της στόχους. Τα Συνέδρια και οι Ημερίδες, που διοργάνωσε η Εταιρεία μέχρι σήμερα σημείωσαν εξαιρετική επιτυχία μέσω της συμμετοχής διακεκριμένων επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η Εταιρεία πληροφορεί και παρεμβαίνει με Ανακοινώσεις και Δελτία Τύπου σε σημαντικά ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη και σχετίζονται με τη Μακεδονία. Τούτο έπραξε και με τα πρόσφατα Ψηφίσματά της για το Ζήτημα των Σκοπίων, καλώντας την Ελληνική Πολιτεία να επιτελέσει το ιστορικό και πατριωτικό της καθήκον, υπερασπιζόμενη την Ιστορία και τον Πολιτισμό της.
Με την ίδρυση του Δικτύου Επικοινωνίας Ομογενών Μακεδόνων (ΔΕΟΜ) ως αναπόσπαστου Τμήματός της, η Εταιρεία ενεργοποίησε εκ νέου τη στοχοθεσία του παλαιού Κέντρου Αποδήμων Μακεδόνων, του οποίου το νέο της Τμήμα αποτελεί τη φυσική συνέχεια. Με τον τρόπο αυτό η Ε.Μ.Σ., χρησιμοποιώντας τις νέες δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία, ενίσχυσε την επικοινωνία της με τους απανταχού της γης Ομογενείς Μακεδόνες και Φιλέλληνες και συνέσφιξε τους δεσμούς της μαζί τους.
Η Εταιρεία στεγάζεται σε ένα από τα πιο εμβληματικά κτηριακά συγκροτήματα της Θεσσαλονίκης. Στο πενταόροφο κτήριο της οδού Εθνικής Αμύνης αρ. 4 βρίσκονται τα Γραφεία της Εταιρείας, το Δίκτυο Επικοινωνίας Ομογενών Μακεδόνων, τα Τμήματα Ιστοσελίδας και Εκδόσεων, η Βιβλιοθήκη, το Ηλεκτρονικό Δίκτυο «Ιω. Μανδύλας», το Λογιστήριο και το Εκθετήριο των εκδόσεών της.
Η Βιβλιοθήκη της Εταιρείας με περίπου 90.000 τόμους βιβλίων, περιοδικών, χειρογράφων, εφημερίδων, χαρτών καθώς και άλλο μη βιβλιακό υλικό, το οποίο πολλαπλασιάζεται συνεχώς με αγορές, δωρεές και ανταλλαγές, θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες της χώρας, ιδιαίτερα σε θέματα της Μακεδονίας.
Η Πινακοθήκη λειτουργεί στον έκτο όροφο του Μεγάρου της Εταιρείας επί της οδού Ν. Γερμανού αρ. 1, διαθέτει 1.000 περίπου έργα στη μόνιμη συλλογή της και πλουτίζεται διαρκώς από αγορές και προσφορές, προσελκύοντας χιλιάδες επισκέπτες ετησίως, ενώ παράλληλα οργανώνει και φιλοξενεί περιοδικές και επετειακές εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο.
Η παρούσα Διοίκηση συνεχίζει την ίδια διαδρομή που χάραξε η Εταιρεία με την βαρυσήμαντη παρουσία της επί έναν περίπου αιώνα στην πόλη της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας γενικότερα και εστιάζει στις άμεσες προτεραιότητές της: στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και της σύγχρονης ηλεκτρονικής υποδομής, στην ψηφιοποίηση του σπάνιου έντυπου και αρχειακού υλικού της Βιβλιοθήκης της και του εικαστικού της Πινακοθήκης της, στην ενίσχυση του Ηλεκτρονικού Δικτύου της “Ιωάννης Μανδύλας”, στην περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων της Ε.Μ.Σ. με τον Ελληνισμό της Διασποράς. Ιδιαίτερα στοχεύει στην προσέλκυση νέων ανθρώπων που ενδιαφέρονται για την έρευνα της ιστορίας της Μακεδονίας αλλά και μικρότερων ηλικιών σε μια πρώτη γνωριμία (επισκέψεις σχολείων, Συλλόγων κ.λπ.) με τους χώρους και το έργο της Εταιρείας συμμετέχοντας παράλληλα σε άλλες ανάλογες εκδηλώσεις.
Με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων από της ιδρύσεώς της (1939-2019), οργάνωσε διαλέξεις με προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους, Ανοικτό Πανεπιστήμιο, επιστημονικά Συνέδρια, Εκθέσεις Χαρτών και Ζωγραφικής, εξέδωσε την εμβληματική έκδοση 800 σελίδων, «80 Χρόνια Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Χθες-Σήμερα-Αύριο», καθώς και άλλες αξιόλογες επιστημονικές εκδόσεις συνεχίζοντας τον θεσμό των υποτροφιών τον οποίο καθιέρωσαν οι αείμνηστοι ιδρυτές της.
Παρά τις πρωτόγνωρες –σε παγκόσμια κλίμακα– συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία COVID-19 κατά τη διετία 2020-2021, η ΕΜΣ προσάρμοσε με επιτυχία τη λειτουργία της στα νέα δεδομένα και συνέχισε με αμείωτους ρυθμούς το πολυσχιδές της έργο. Τίμησε την επέτειο των 200 χρόνων από την εθνική μας Παλιγγενεσία αξιοποιώντας σύγχρονες ηλεκτρονικές μορφές επικοινωνίας και διοργάνωσε Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, Ημερίδες, Εκθέσεις και διαλέξεις με κεντρικό θέμα την ανάδειξη της θυσιαστικής προσφοράς, του ορθόδοξου φρονήματος και της Ιδέας περί Ελευθερίας των αγωνιστών του ’21. Όλες αυτές οι δράσεις διαχύθηκαν μέσω διαδικτυακών εφαρμογών στον παγκόσμιο ιστό προσφέροντας τη δυνατότητα στους Ομογενείς Μακεδόνες μας να τις παρακολουθήσουν και να συμμετέχουν ενεργά.
Η ιδιαιτέρως καρποφόρος πορεία, αποτέλεσμα εμπνευσμένης και εργώδους προσπάθειας, προχωρά κατά την προσεχή διετία 2022-2023 στον σχεδιασμό εκδηλώσεων-δράσεων για την απότιση φόρου τιμής στον Προσφυγικό Ελληνισμό και τη συμβολή του στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του σύγχρονου Ελληνικού κράτους, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη βίαιη εκδίωξή του από τις αρχέγονες Πατρίδες.
